Kształt polskiego wybrzeża zmieniał się przez kilka tysięcy lat. Obecnie prawie na całej długości jest ono wyrównane.

Niszczenie wysokiego brzegu morskiego prowadzi do powstawania urwistych zboczy nazywanych klifami.

Osadzanie piasku na brzegach niskich sprawia, że powstają szerokie plaże.

Dla wybrzeża niskiego charakterystyczne są także mierzeje, czyli piaszczyste wały usypywane przez wiatr. Mierzeje powoli wydłużały się i odcinały od morza niewielkie zatoki. W ten sposób powstały jeziora przybrzeżne.

Na mierzei oddzielającej od morza jezioro Łebsko są ogromne wydmy. Pod naporem wiatrów piasek przesuwa się i stopniowo zasypuje wszystko co napotka na swojej drodze (lasy, nawet całe miejscowości). Przesuwające się wydmy nazywamy ruchomymi.

 

POJEZIERZA

	Środowisko przyrodnicze składa się z elementów: ożywionych:   nieożywionych: rośliny, grzyby, zwierzęta, ludzie.   powietrze, gleba, woda, klimat. Wytwory człowieka nie należą do przyrody. Zaliczamy je do kulturowych elementów środowiska. Są to na przykład: drogi, mosty, domy, fabryki. Wszystkie elementy środowiska są ze sobą wzajemnie powiązane. Dla roślin bardzo duże znaczenie ma gleba, z której pobierają składniki mineralne i wodę. Rośliny mogą prawidłowo rozwijać się, gdy mają odpowiednią ilość substancji mineralnych. Zbyt mała lub duża ich zawartość w glebie powoduje, że roślina źle się rozwija. Gleba jest także mieszkaniem dla różnych zwierząt, które drążąc korytarze mieszają różne jej warstwy i spulchniają ją. Natomiast rozkładające się szczątki roślin i zwierząt tworzą warstwę gleby zwaną próchnicą.   ŚRODOWISKO LĄDOWE Do środowisk lądowych zaliczamy na przykład: parki miejskie, lasy, łąki, sady, pola uprawne. Organizmy lądowe to takie, które zdobywają pożywienie na lądzie i do życia potrzebują tlenu atmosferycznego. W środowisku lądowym warunki życiowe są bardzo zróżnicowane, co sprawia, że zasiedlają je różnorodne organizmy, które można podzielić na dwie grupy: Rośliny:   Zwierzęta: drzewa krzewy krzewinki rośliny zielne   owady ślimaki gady ptaki ssaki     BUDOWA ROŚLIN LĄDOWYCH KORZEŃ - jest podziemną częścią rośliny. Jego głównym zadaniem jest utrzymanie rośliny w podłożu i pobieranie wody wraz ze składnikami mineralnymi. Rozróżniamy dwa systemy korzeniowe: palowy wiązkowy   ŁODYGA - jej zadaniem jest przewodzenie substancji odżywczych wewnątrz rośliny oraz utrzymywanie liści, pędów bocznych, kwiatów i owoców. Są dwa rodzaje łodyg: zdrewniałe zielne LIŚCIE - ich zadaniem jest odżywianie rośliny. W procesie fotosyntezy w liściach powstają składniki odżywcze i tlen. Istnieją trzy rodzaje liści: pojedyncze złożone igły KWIATY - po zapyleniu przez owady lub wiatr z kwiatów powstają owoce. Mamy dwa rodzaje kwiatów: pojedyncze kwiatostany OWOCE - ich zadaniem jest ochrona nasion, które służą roślinie do rozmnażania. Owoce możemy podzielić na: soczyste suche   ZWIERZĘTA LĄDOWE Warunki panujące na lądzie umożliwiają życie różnorodnym zwierzętom. Są to na przykład: OWADY - to najliczniejsza grupa zwierząt lądowych. Każda grupa owadów spełnia na lądzie ważną funkcję. Na przykład mrówki są nazywane sanitariuszami lasów, gdyż pomagają w rozkładzie martwych zwierząt, nie dopuszczając do rozwoju różnych chorób. ŚLIMAKI - większość z nich wytwarza muszle. Muszla rośnie przez całe życie zwierzęcia i chroni jego miękkie ciało. W Polsce często występuje ślimak winniczek, którego łatwo rozpoznać po beżowej muszli. Do pospolitych ślimaków należy również wstężyk ogrodowy, zamieszkujący warzywniki i ogrody. Równie często jak winniczek występują w Polsce ślimaki bezskorupowe, czyli takie, które nie mają muszli. Są to na przykład: pomrów i ślinik. GADY - w Polsce można spotkać jaszczurki, węże i żółwia błotnego. Jaszczurki i węże najchętniej zamieszkują nasłonecznione polany leśne. Natomiast żółw błotny (jak wskazuje na to jego nazwa) lubi miejsca wilgotne. Wszystkie gady w Polsce są objęte ochroną prawną. To znaczy, że nie wolno ich zabijać, płoszyć i niszczyć ich jaj. PTAKI - mają kończyny przednie przekształcone w skrzydła dzięki, którym mogą unosić się w powietrzu. Ich ciało pokryte jest piórami. Pióra nazywane lotkami tworzą dużą powierzchnię lotną, a sterówki umieszczone w ogonie ułatwiają kierowanie lotem. Innym przystosowaniem do lotu jest lekki szkielet. Kości ptaków są puste w środku. Takie kości nazywa się pneumatycznymi. SSAKI - nazwa tej grupy zwierząt powstała od ssania mleka. Wszystkie ssaki po urodzeniu odżywiają się mlekiem matki. Ciało ssaków pokryte jest włosami, tworzącymi najczęściej sierść, chroniącą przed utratą ciepła. Dobrze rozwinięty mózg oraz narządy zmysłów węchu i słuchu pomagają w wyszukiwaniu pożywienia, ataku lub ucieczce. ŚRODOWISKO WODNE Woda pokrywa 3/4 powierzchni kuli ziemskiej. Największą powierzchnię zajmują słone oceany i morza. Strumienie, rzeki, stawy i jeziora tworzą słodkie wody śródlądowe. Wody śródlądowe dzielą się na stojące (jeziora i stawy) i płynące (strumienie i rzeki). Woda jest środowiskiem życia różnorodnych organizmów. Większość roślin i zwierząt występujących w wodach słonych nie potrafi żyć w wodach słodkich. I odwrotnie: organizmy słodkowodne nie przeżyłyby w morzach słonych. Organizmy wodne najczęściej są zbudowane inaczej niż te, które występują na lądzie. Różnice w budowie są spowodowane przystosowaniem się do warunków panujących w środowisku wodnym. Organizmy wodne możemy podzielić na: Rośliny:   Zwierzęta: przybrzeżne, nawodne, podwodne.   raki małże ryby BUDOWA ROŚLIN WODNYCH KORZEŃ - nie odgrywa tak dużej roli jak u roślin lądowych. Wiele roślin w ogóle nie wykształca go ponieważ całą swoją powierzchnią pobiera wodę. Do roślin wodnych nie wytwarzających korzenia należy na przykład salwinia pływająca. ŁODYGA - jest wiotka i giętka. Taka budowa pozwala roślinie na łagodne zginanie się pod wpływem falowania wody. Przykładem rośliny o giętkiej łodydze jest nurzaniec. LIŚCIE - są drobne, postrzępione lub wstęgowate. Woda może swobodnie przepływać pomiędzy liśćmi nie uszkadzając ich. Rośliną o postrzępionych liściach jest na przykład rogatek.   ZWIERZĘTA WODNE RAKI - zamieszkują dna czystych jezior. Są zwierzętami aktywnymi w nocy. Dzień spędzają ukryte w szuwarach i pod kamieniami. Odżywiają się drobnymi roślinami i szczątkami zwierząt. Raki za pomocą skrzeli oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie   MAŁŻE - mają ciało okryte podwójną muszlą. Do małży należą między innymi: szczeżuja, skójka i sercówka drobna. Skójka perłorodna to jedyny małż słodkowodny wytwarzający perły. W Polsce występuje niezmiernie rzadko na terenie Sudetów. Natomiast sercówka drobna występuje w jednym miejscu na świecie, w morzu Bałtyckim. RYBY - mają opływowe ciało pokryte łuskami i śluzem. Dzięki temu opór wody jest mały. Płetwy umożliwiają rybom poruszanie się i utrzymanie równowagi. Skrzela pozwalają rybom na oddychanie tlenem rozpuszczonym w wodzie. KRAINY GEOGRAFICZNE POLSKI   Krainą geograficzną nazywamy obszar kraju o charakterystycznych elementach krajobrazu. O podziale na poszczególne regiony decydują: ukształtowanie powierzchni, rodzaj podłoża, warunki atmosferyczne, wody oraz roślinność i zwierzęta. W Polsce występują wszystkie formy ukształtowania powierzchni: niziny, wyżyny i góry. Największą powierzchnię zajmują niziny. Krainy geograficzne w naszym kraju mają charakter pasowy. Patrząc na mapę widzimy, że od północy są to:  pobrzeża  pojezierza  niziny środkowej Polski  wyżyny  kotliny podkarpackie  góry POBRZEŻA Najbardziej na północ położoną krainą geograficzną Polski są pobrzeża. Jest to wąski pas nizin ciągnący się wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Krajobraz pobrzeży charakteryzuje:  płaska lub falista rzeźba terenu,  brzegi niskie z piaszczystymi plażami, wydmami oraz mierzejami,  wysokie brzegi z klifami,  płytkie jeziora przybrzeżne.

	Na południe od pobrzeży leży kraina geograficzna nazywana pojezierzem. Nazwa krainy pochodzi od licznych jezior, które można spotkać na tym terenie.
Dla krajobrazu pojezierzy charakterystyczne są:  liczne jeziora i rzeki,  pagórkowaty lub równinny teren,  wysokie wzgórza,  głazy narzutowe.

Dziesięć tysięcy lat temu teren naszego kraju pokrywał ogromny lodowiec. Pod wpływem ocieplającego się klimatu lodowiec zaczął się topić. Wody z topniejącego lodu utworzyły w zagłębieniach terenu jeziora nazywane polodowcowymi.

Jeziora mają różne kształty. Niektóre są duże i mają postrzępioną linię brzegową z licznymi zatokami i zatoczkami. Inne są wąskie i długie, podobne do rzek. Takie jeziora nazywa się rynnowymi. Najwięcej jest niewielkich jezior o regularnych kształtach, które określa się nazwą "oczek".

Topniejący lodowiec utworzył też charakterystyczne wysokie wzgórza nazywane moreną czołową. Wysokość niektórych z nich sięga 100-150 metrów.

Na pojezierzu można również zobaczyć głazy narzutowe, czyli ogromne bloki skał przyniesione przez lodowiec aż ze Skandynawii.

NIZINY

	Na południe od pojezierzy leży kraina nazywana Nizinami Środkowej Polski. Terenem nizinnym jest także Kotlina Sandomierska położona za pasmem wyżyn.
Cechami charakterystycznymi dla nizin są:  płaska lub lekko falista rzeźba terenu,  szerokie, płaskie doliny rzeczne,  niewielka liczba naturalnych jezior.